معمای بزرگ و راز سر به مهری که از آغاز آفرینش تاکنون بشر را به خود مشغول داشته ، اینست که جهان هستی از کجا و چرا پدید آمده است ؟

مولانا ظهور هستی را بر مبنای جود و لطف خداوند تفسیر می کند .

 از برای لطف عالم را بساخت                               ذره ها را آفتاب او نواخت

در شعر دیگری با استناد به آیات قرآن مقصود از آفرینش انسان و جهان را عبادت خداوند بیان می کند .

چون عبادت بود مقصود از بشر                     شد عبادتگاه    گردن کش    سَقَر

آدمی را هست در هر کار دست                    لیک او مقصود این خدمت بُده ست

ما خَلَقتُ الجن و الانس این بخوان                جز  عبادت  نیست  مقصود  از  جهان

همچنین مولانا در حکایتی راز پیدایش و فنای موجودات را در قالب حکایتی میان حضرت موسی و خداوند ترتیب یافته است .

گفت موسی : ای خداوند حساب                 نقش  کردی ، باز چون  کردی خراب؟

سبب این کار چیست که خلایق را می آفرینی و سپس فانی می سازی ؟

خداوند می فرماید :

موسیا !   تخمی  بکار اند ر  زمین                          تا    خود  هم وادهی  انصاف  این

چونکه موسی کشت و شد کشتش  تمام                          خوشه هایش یافت خوبی و نظام

داس بگرفت و مر آن را می برید                            پس ندا از غیب در گوشش رسید

  که چرا  کشتی کنی  و  پروری                             چون کمالی یافت آن را می بری ؟

  گفت یا رب زان کُنم ویران و پست                          که در این جا دانه هست و کاه هست 

دانه  لایق نیست  در  انبار    کاه                           کاه  در    انبار  گندم     هم    تباه

 نیست حکمت ، این دو را آمیختن                         فرق ،  واجب می کند  در    بیختن

حاصل این گفت و گو چنین است که هر موجودی برای کمال لایق خود آفریده شده است که باید بدان برسد  زیرا خلقت جهان هدفمند و جهت دار می باشد